در جریان انتخابات ریسات جمهوری حسن روحانی بیش از همه کاندیداها بر مطالبات زنان تاکید کرد. در برنامه امروز به بررسی این مطالبات از او در جایگاه رئیس جمهور می‌پردازیم. مهمان امروز بالاویزیون خانم مهرانگیز کار هستند که همه با ایشان آشنایی کامل دارند.

آزاده پورزند: کابینه روحانی بدون مشارکت زنان در آن آغاز به کار کرده است. آیا روحانی توان انجام بخشی از خواسته های زنان را دارد؟

مهر انگیز کار: رییس جمهور بر طبق قانون اساسی توانایی این کار را دارد اما ساختار جمهوری اسلامی او را به شدت محدود می‌کندو با وجودی که قانون اساسی اختیاراتی برای ریس جمهور تعیین کرده است اما عملا رهبر ی٬ ریس قوه مجریه است و بنا بر ملاحظات خود عمل می کند و ریس جمهور هم اگر در مقابل ایشان ایستادگی کند مغضوب واقع می شود.

طبق قانون اساسی ریس جمهور وزارتخانه ها را در اختیار دارد و در این میان برخی وزارتخانه‌ها مانند علوم و آموزش پرورش تاثیر مهمی بر امور زنان دارند. برای نمونه در دوره قبل بحث تفکیک جنسیتی در دانشگاهها اجرا شد. رئیس جمهور فعلی که حرف از فرصت‌های برابر می‌زند باید به این مسائل رسیدگی کند. و یا در کتاب‌های درسی تصویری که از تقسیم کار ارائه شده است با واقعیت جامعه اجتماعی ایران کاملا متفاوت است ؛ در جامعه امروز ایران این گونه نیست که فقط مردها کار ‌کنند و زن‌ها فقط نفقه خور باشند هرچند که نظام نفقه و مهریه وجود دارد ولی جامعه تحولاتی را پشت سر گذاشته و می‌گذارد که در بسیاری از موارد زن‌ها باید دنبال کار بروند تا شکم بچه‌های خود را سیر کنند و حتی بتوانند در مواقعی احترام مرد خانواده را حفظ کنند و مرد را زندان نبرند که چرا نفقه نمی پردازد. این واقعیات اجتماعی در کتابهای درسی وزارت آموزش و پرورش درست برعکس تصویر می‌شود و ریس جمهور به عنوان رییس و ناظر بر آموزش پرورش باید توجه کند باوجود این آموزشهای این کتابهای درسی نرخ آسیب پذیری زنان در آن کشور چقدر بالا رفته است؟ نرخ قاچاق زنان چه میزان است ؟ نرخ طلاق بر حسب خواسته زنان چقدر بالا رفته است؟ اعتیاد زنان، کودکان کار و کودکان خیابانی را بررسی کنند. در اینصورت می بینند که در این آموزشها نهایت بی تدبیری دیده می‌شود و دولتی که نام خودش را تدبیر گذاشته است باید این بخش از سیاست‌های ناموزون وزارت آموزش پرورش را اصلاح کنند.

در وزارت بهداشت و درمان به بهداشت زنان و بهداشت باروری رسیدگی شده‌است ولی به بودجه بهزیستی توجه نشده است . بودجه بندی از کارهای دولت است و روحانی باید به وضعیت زنان که پیامد آن وضعیت کودکان است اهمیت بدهد و وضعیت بهزیستی را از این اوضاع اسف بار نجات دهد. باید به وضعیت مادران تنها رسیدگی کند. پیشنهاد من این است که وزارت مسکن و شهر سازی به برج سازی‌های کلان امکاناتی بدهد و آنها را ملزم کند به صد خانوار از زنان سرپرست خانوار به صورت رایگان مسکن اختصاص دهند تا نرخ آسیب پذیری پایین بیاید.

بخش دیگری که نیاز به اصلاح دارد شورای عالی انقلاب فرهنگی است. قوانینی که این تصویب می کند که منجر به خانه نشینی و سرکوب زنان می شود. به اسم طرح عفاف و حجاب زنان را تحقیر می کنند. روحانی به عنوان ریس این شورا باید به این مسئله رسیدگی کند هر چند از سوی نهادهای مختلف تحت فشار قرار خواهند گرفت .

انتظار دیگر از رئیس جمهور جدید این است که گشت ارشاد را از خیابان جمع کند تا بیش از این مشکل به وجود نیاید.

پیش از تشکیل دولت نهم زن‌ها از خیلی چیزها بهره مند شده بودند و باور نمی کردند که دولت نهم تا این حد به زیان زن ها عمل کند زنان در مقابل دوره ای بی‌تفاوت شدند ولی بعد وارد صحنه شدند که همه را به اتهام اقدام علیه امنیت ملی متهم و دستگیرکردند و سرکوب شدیدی در مورد جنبش زنان اعمال شد وزارت اطلاعات هم که زیر نظر رئیس جمهور است نقش مهمی دارد باید این مسائل را حل کند.

موردی دیگر فدراسیون‌های ورزشی است. باید فضاهای ورزشی زنان را افزایش داد یکی از دلایل افسردگی زنان ایرانی نداشتن فضا برای تفریح است. صدا و سیمای جمهموری اسلامی باید مرکز مبادله افکار و اندیشه های زنان درباره همه مسائل کشور به خصوص درباره وضعیت خود زنان از همه طیف ها باشد نباید فقط از یک طیف نظر خواهی کرد. جمهوری اسلامی مجموعه ای از طیفها و نظریه‌های سیاسی است . زمانی که خامنه ای از همه طیف های مردم تقاضا کرد در انتخابات شرکت کنند و خیلی‌ها هم شرکت کردند پس باید اجازه دهند زنان و مردان از طیف های گوناگون سیاسی از تریبونهای فرهنگی استفاده کنند.

زنان نیازمند رسانه هستند و وزارت ارشاد اسلامی مهمترین نقش را در این زمینه بازی می‌کند. خانم شهلا شرکت به صراحت و به روشنی این موضوع را با روحانی درمیان گذاشتند که زنان رسانه می خواهند ولی نه فقط زنان یک طیف، همه طیف ها رسانه می‌خواهند. چون اگر تریبون نداشته باشند مردها هم این صدا را نمی شنوند و جامعه هم صدای آنها را نمی شنود. بنابراین وزارت ارشاد اسلامی که زیر نظر رئیس جمهور هست در این زمینه تاثیر گذار است .

مجری: پس از نظر شما واضح است که کابینه نقش مثبت یا منفی در امورزنان دارد. اما کابینه روحانی کاملا مردانه است و به‌جز یکی از معاونین زنی در کابینه نیست. بنظر شما روحانی نباید با آوردن زنان به کابینه به وعده خود عمل می کرد یا این قضاوت در مورد او عجولانه است ؟

کار: این اقدام برای بسیاری از فعالان زن نگرانی ایجاد کرده‌است. خاتمی در تبلیغات انتخاباتی هیچگاه از برابری حقوقی زن و مرد صحبت نکرد و بارها گفت زن٬ زن است و مرد٬ مرد است. از تقسیم کار زن و مرد و تفاوت حقوق زن و مرد حرف زد. ولی در عمل خیلی کارها انجام داد. او خانم ابتکار را در مقام معاونتش قرار داد که به زبان انگلیسی تسلط داشت که برای جمهوری اسلامی خیلی خوب بود ولی نمی دانم چه میزان برای زنان ایرانی مفید بود. من هیچ وقت تحقیقی در این مورد نکردم و نمی‌توانم قاطعانه بگویم چه میزان برای زنان ایرانی فایده داشت .

ایران یک کشوری با اکثریت مسلمان ‌است هرچند که در این کشور انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است اما یک تاریخ داریم. در دوره رضا شاه تاریخ بی حجابی اجباری داریم . بعد در دوره محمد رضا پهلوی تاریخ حجاب اختیاری داریم و بعد از اول انقلاب تاکنون تاریخ حجاب اجباری خشن با چوب و چماق و توهین و فحش‌های رکیک داریم. اما از آن بیشتر ما تاریخ وزارت زنان را داریم. در زمان شاه دو وزیر زن داشتیم. یکی وزیر آموزش و پرورش بود که زن بسیار لایقی بود و با روحانیون هم رابطه خیلی خوبی داشت و حتی از برخی روحانیون خواسته بود در مورد کتابهای درسی نظر بدهند و خیلی به آنها کمک می‌کرد و دفترش محل رفت و آمد بهشتی و باهنر بود. اما بعد از انقلاب بدون محاکمه کشته‌شد. یک زن وزیر دیگر آن موقع خارج از کشور بود و به ایران برنگشت. اگر او هم برگشته بود کشته می‌شد. ما این تاریخ و پیشینه خونین را داریم که کاش مرمتش می‌کردند. زیرا چیزی نیست که وقتی تاریخ نویسی شروع شود بتوان از ساختار جمهوری اسلامی حذفش کرد. در تاریخ ما فقط قتل های ۶۷ نیست بلکه این گونه قتلها هم بایستی مورد تامل قرار گیرند. حالا ما در این سیستم که یک وزیر زن ٬ زمان شاه را به نام انقلاب کشتند و یک وزیر هم متواری شده است.

انتظار حضور وزیر زن در کابینه انتظار عجیب و غریبی نیست. هر چند که بعضی زنان در ایران اعلام کردند که مدتهاست از دوران وزارت زنان عبور کرده‌ایم و باید وزارتهای مهم دیگری را داشته باشیم. ولی می بینیم که انگار هنوز عبور نکرده‌ایم و وزارت زنان را هم وتو کردند و ایجاد نشد. پس بنابراین جای تامل و نگرانی است که روحانی زیر فشار بوده‌ و نتوانسته وزیر زن در کابینه داشته باشند.

تنها وزیر زن در کابینه های جمهوری اسلامی مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت کابینه احمدی‌نژاد بود که کاملا مخالف با طرح و بحث حقوق زن در مطبوعات بود٬ زمانی که نماینده مجلس بود مبتکر قانون منع استفاده ابزاری از زنان بود که انتشار مباحث مربوط به زنان در مطبوعات را کاملا محدود می‌کرد. بنابراین اگر ده وزیر زن از یک چنین طیف فکری در کابینه باشد مشکلی حل نمی شود.

از طرف دیگر تشکیل وزارت زنان در یک سیستم بسته و غیر دموکراتیک هرچند که ممکن بود سبب رفع مسئولیت از وزارت خانه‌ها دیگر در مورد مسائل زنان شود. اما اگر روحانی توانسته بود این وزارت را ایجاد کند و زنانی از طیف‌های گوناگون سیاسی اجتماعی را در آن جذب کند خیلی تاثیر گذار بود. روحانی قبل از انتخابات خیلی بر فرصت‌های برابر تاکید می کرد و جریان‌های هم اندیش هم به این صحبت ها توجه کردند ولی در تشکیل کابینه به این شٰعار خود را عمل نکرد. حق جامعه است از ایشان توضیح بخواهد که منظور شما از فرصت‌های برابر چیست؟ اگر فرصت‌های برابر در کابینه نتواند خود را بازتاب دهد در جاهای دیگر هم ممکن است انجام نشود.

مجری : با توجه به اینکه رییس جمهور با مشکلات امروز ایران مانند مسایل اقتصادی روبرو است و از سوی دیگر اختیارات او نیز محدود است در مورد مطالبات زنان چه انتظاری از او باید داشت مطرح می شود کدام مطالبات در حوزه زنان به نظر شما اولویت دارد؟

کار: من گرفتاریهای ایشان را درک می‌کنم صرف نظر از اینکه روحانی پیشینه امنیتی دارد وعضو این ساختار سیاسی است و نمی توان از او انتظار ساختار شکنی داشت . پیش از او در دولت سازندگی هم انتظار داشتیم که به حقوق زنان توجه ‌شود. در دولت اصلاحات هم خیلی زحمت کشیدند ولی موفق نشدند. از کسی که صحبت از اعتدال می کند خیلی نباید انتظار داشت اما ما همواره در یک دایره بسته از یک روزنه استفاده کرده‌ایم. اکنون این روزنه باز شده‌است پس بیاییم کمک کنیم این روزنه بازتر شود و حقوق بشر٬ حقوق زنان٬ حقوق اقلیتهای قومی و دینی بازتاب پیدا کند و تبدیل به یک صدای غالب شود.

ولی دلم عمیقا برای روحانی می‌سوزد زیرا با انبوهی از مطالبات مواجه است و همه هم ناشی از احمدی نژاد نیست. ناشی از آن نیرویی است که احمدی نژاد را در صحنه سیاست ایران وارد کرد و خاتمی و اصلاح‌طلبان و همه مار را به دلیل حمایت از اصلاحات سرکوب کرد . نمی دانم روحانی درآینده چه دفاعی خواهد داشت به همین دلیل می‌گویم من دلم نمیخواهد جای ایشان باشم. حتی خیلی وقتها به این می‌اندیشم که اگر پیشینه فعالیت در مورد حقوق زن را نداشتم؛ در شرایط کنونی خیلی علاقه نداشتم بر حقوق زن تاکید کنم برای اینکه الان حقوق زن به وضعیت اقتتصادی گره خورده است مگر ما می‌توانیم این پیوند را انکار کنیم. ما مجبوریم به اولویت اقتصادی در زندگی مردان و زنان ایرانی توجه کنیم. اما درحال حاضر که تمرکز ما بر زنان است باید بگوییم که اولویت کارآفرینی زنان است. زنان همه لزوما نباید تحصیلات دانشگاهی داشته باشند هر چند کسانی که تحصیلات دانشگاهی دارند هم کار ندارند. اما در اولین قدم آمار زنانی که مجبورند بچه‌هایشان را سر کار بفرستند بفرستند باید مشخص شود. در حال حاضر بیش از ۵ میلیون کودک برای رفتن به مدرسه اسم نویسی نکرده‌اند. تعداد زنان معتاد بسیار بالا است و اخیرا آمار آن اعلام شده‌است. تعداد طلاق حسب خواسته زنان خیلی افزایش یافته‌است٬ خشونت خانگی افزایش یافته‌است. برای این مسائل باید فکری شود. خانه امن با کدام یک از تعالیم اسلام در تضاد است؟ به چه دلیل خانه امن نباید وجود داشته باشد که زنی که تحت خشونت است را نجات دهند.

یکی دیگر از مسایلی که باید به آن پرداخته شود بحث نهادهای مدنی زنان است. باید اجازه دهند این نهادها تشکیل شود و در مورد وضعیت خود حرف بزنند. کلیشه اقدام علیه امنیت ملی را که مانند یه چماق بالای سر فعالان مدنی گذاشته‌اند را بر دارند. روحانی اگر این امنیت را برای سازمان‌هایی مردم نهاد (ان جی او) بوجود بیاورد خیلی شکل طبیعی تری به جامعه مدنی می دهد و اقدام مهمی است.

پورزند: اگر بخواهید یک توصیه جهت سیاست گذاری درامور زنان جوان به روحانی داشته باشید چیست؟ و به عنوان فردی که هم به مسائل سیاسی آشنا هستید و هم حقوقدان و فعال حقوق زنان هستید به ما به عنوان آدمهای تحصیل کرده چه توصیه‌ای دارید ؟ چگونه خواسته هایمان را مطرح کنیم که در حاشیه نباشند و به آن توجه شود؟

کار: روحانی باید آزادی را جدی بگیرد به خصوص در مورد زنان این موضوع مهمتر است. اگر در یک خانه ای جشن تولدی گرفته می‌شود و دخترها و پسرها می رقصند و به کسی صدمه نمی زنند اگر صدای موزیک بلند است می توان با تلفن تذکر داد که از شما شکایت شده که صدای موزیک بالاست لطفا صدا را کمتر کنید. اینکه پلیس با حکم سفید امضا مامور اجرا را می فرستد و هر کاری که می خواهند انجام دهد؛ گستره آزادی های اجتماعی را کاملا محدود می‌کند و به زنان بیشتر آسیب می‌زند. روحانی باید کوشش کند این آزادی‌ها را افزایش دهد. البته متوجه هستیم که نیروی انتظامی زیر نظارت مقام رهبری قرار دارد و زمان احمدی نژاد هم رئیس جمهور و نیروی انتظامی مشکلاتی با هم داشتند اما باید مشخص شود کدام نیرو ها و نهادها هستند که آزادی اجتماعی را به این روز انداخته‌اند. بخش مهمی از حقوق بشر به آزادی‌های اجتماعی بر می‌گردد و یک نیاز خیلی عاجل جامعه ایران است.

پورزند: خانم کار شما از انتخاب آقای روحانی خوشحال بودید اما در مقام کارشناس نظرات شما بدبینانه است لطفا این دوگانگی را توضیح دهید و همچنین پیش بینی خود را از آینده وضعیت زنان بفرمایید ؟

کار: انسان در اوج ناامیدی دلش می خواهد که زنده بماند و نباید خود را بدست ناامیدی بسپارد که یک کارانتحاری انجام دهد. ما همه در مواقع مختلف دچار این افسردگی های شدید می‌شویم و راه برون رفتی هم نداشتیم. درون ایران زنان تحصیلکرده خیلی تلاش کردند. وقتی که حتی زنان طیفهای موافق با حکومت که به حجاب اجباری هم معتقد بودند می گفتند برای خروج از این بن بست چه باید کرد؟ حرف ما این بوده و هست که در ایران دین و حکومت از هم دیگر جدا باشند. اما برای اینکه چگونه با مسالمت و بدور از خشونت این گذار رخ دهد همیشه دغدغه فکری ما بوده است و به همین دلیل این دوگانگی وجود دارد. اگر روزنه ای باز شود سعی می کنیم به آن روزنه کمی نور بتابانیم و از کسانی مانند روحانی که ادعا می کنند به دنبال باز کردن فضا هستند طلبکاری کنیم و آنها را تشویق کنیم اما اگر او همچنان فقط مشکلات را بگوید و به قولهایش نتواند عمل کند و نتواند بهبودی در شرایط ایران از نظر ملی و بین المللی به وجود آورد این نشان می‌دهد که ما اشتباه کردیم اما این آخرین اتمام حجت مردم ایران با نظام جمهوری اسلامی است که به رئیس جمهور اعتدالی هم رای داند تا گشایشی بوجود آید. به نظر من این آخرین باراست و امیدوارم که ملت ایران سرانجام شاهد گشایشی در وضعیت خود باشد.