مهشید ندیری: برنامه امروز بالاویزیون به مناسبت روز جهانی ایدز به این موضوع اختصاص دارد. آمارهای مختلفی در این زمینه منتشر شده‌است. درجهان بیش از ۳۵ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند و در ایران بنا بر آمار رسمی تعداد این بیماران حدود ۹۰ هزار نفر تخمین زده می شود اما تاکنون حدود ۲۷ هزار نفر از آنها شناسایی شده‌اند. سازمان ایدز ملل متحد روز جهانی ایدز در سال ۲۰۱۳ را سال رسیدن به صفر نام گذاری کرده‌است و هدف آن به صفر رساندن تبعیض٬ مرگ و ابتلاء جدید به این بیماری است. همچنین سازمان جهانی بهداشت امسال را با عنوان ایدز٬ جوانان و نوجوانان نام گذاری کرده‌است زیرا بیش از ۲ میلیون نفر از مبتلایان به ایدز بین ده سال تا نوزده سال سن دارند. میهمانان برنامه امروز ما پزشکان نام آشنایی هستند. آرش و کامیار علایی هر دو از مدیران موسسه جهانی بهداشت و تندرستی و پایه گذار برنامه کلینیکهای مثلثی جلوگیری از گسترش ایدز در ایران هستند که در سال ۸۷ بدلیل این فعالیتها دستگیر و به مدت ۳ سال زندانی شدند.
در خیلی از کشورهای دنیا و حتی آمریکا نسبت به این بیماری نگاه اخلاقی وجود دارد و با توجه به این نکته و اینکه عمده ترین راههای انتقال این بیماری از طریق تزریق مواد مخدر یا رابطه جنسی پرخطر است؛ چگونه میتوان از مردم دنیا انتظار داشت که نگاه اخلاقی به بیماری ایدز نداشته باشند؟
آرش علائي: بافت فرهنگی و اجتماعی ما در ایران یا جامعه جهانی از برخی موضوعات برای خودش تابو می سازد. آیا داشتن رابطه جنسی در طول تاریخ بشر به لحاظ اخلاقی موضوع بدی بوده است؟ رابطه جنسی همیشه همراه با انسان وجود داشته‌است؛ حتی ادیان مختلف هم با رابطه جنسی مخالفتی نداشته‌اند. مصرف مواد مخدر هم در طول تاریخ بشر وجود داشته‌است؛ از تریاک بعنوان دارو در رم و ایران باستان استفاده می‌شده‌است. تا همین سالهای اخیر از تریاک بعنوان داروی کاهش اضطراب و افسردگی استفاده می‌شده‌است. علت تابو شدن یک موضوع٬ تبدیل آن به موضوع نزاع روشنفکران٬ افراد مذهبی و افراد کلیدی جامعه است. مثلاً در ایران سالها اعتیاد به مواد مخدر بعنوان یک بیماری پذیرفته شدهبود و برخورد با معتاد همانند یک بیمار بود؛ اما ناگهان با یک چرخش سیاسی این بیماری تبدیل به جرم شد و بیماران مبتلا به اعتیاد روانه زندان شدند و یا با یک چرخش داشتن رابطه جنسی غربزدگی نامیده شد و تبدیل به تابو شد.
ندیری: رابطه جنسی همیشه بوده‌است؛ اما داشتن شریکهای متعدد جنسی که سبب گسترش ایدز می‌شود در همه جهان و ایران مورد حساسیت بوده‌است و در ایران همانطور که اشاره کردید با انگ غرب زدگی هم روبرو بوده‌است.
آرش: در کشورهای آمریکای لاتین و حتی برخی ایالتهای آمریکا نسبت به مسئله جنسی یا مواد مخدر بسیار محافظه کارانه برخورد می شود. مسأله تنها شرکاء جنسی متعدد نیست؛ مهمتر از آن آموزش رابطه جنسی سالم است. آیا میتوان با یک دختر خانم یا آقا پسر ۱۴ ساله در دبیرستان یا منزل به راحتی راجع به رابطه جنسی سالم صحبت کرد؟ مصرف مواد مخدر نیز یک مشکل مهم جهانی است؛ اما آیا می توان برای بچه های ۱۳ ساله به راحتی راجع به مواد مخدر و مشکلات ناشی از آن صحبت کرد؟ خیر٬ پس شرکای جنسی متعدد یا تزریق مشترک مواد مخدر انتهاء این مسیر است. اما ما از ابتدا با آموزش رابطه جنسی سالم مشکل داریم.
ندیری: در ایران به نظر شما مشکل اصلی کجاست؟ بویژه برای مقابله با موج سوم بیماری ایدز که عمدتاً از طریق رابطه جنسی منتقل می شود چه باید کرد؟ آیا باید بودجه زیادتری به این موضوع اختصاص یابد یا مشکل اصلی مقابله با آن فرهنگی است؟
کامیار: بنظر من ما باید با این موضوع ریشه‌ای برخورد کنیم و تنها بدنبال درمان علامتی مشکل نباشیم. این مشکل چند بعدی است. از یکسو به سیاست گذاری کلان بهداشتی مربوط است. در دوران قبل از احمدی نژاد مبارزه با ایدز جزء سیاستهای کلان کشور بود؛ اما بتدریج در دوران احمدی نژاد این مسئله از اولویت اصلی خارج شد و حتی روز مبارزه با ایدز را از تقویم کشور خارج کردند. و نگاه امنیتی به این موضوع بوجود آمد که باعث شد مراجعه داوطلبانه به مراکز درمانی بسیار کاهش یابد. از طرف دیگر سالها با اطلاع رسانی غلط٬ ایدز را یک بیماری غربی نشان دادند و بجای اینکه بگویند این بیماری می تواند یک بیماری بومی باشد و مسئله را بپذیرند و به فکر کنترل آن باشند؛ با فرهنگ مقابله با آن برخورد کردند. همچنین در رابطه با مسئله اعتیاد یا رابطه سالم جنسی این نگاه باعث شد که مبتلایان از نگاه دینی قضاوت شوند که حتماً گناهی مرتکب شده‌اند و از طرف خداوند به این بلا دچار شده‌اند. یا تصور شود که از لحاظ فرهنگی و اجتماعی در کلاس پائینی هستند. همه این مسائل دست به دست هم داد که حتی برای ایرانیهایی که ۲۰ یا ۳۰ سال است در آمریکا حضور دارند اچ آی وی تابو باشد. عنوان یکی از کنفرانسهایی که ما در آمریکا برگزار می‌کردیم مسأله اچ آی وی در ایران بود. اما از ما خواسته شد که کلمه اچ آی وی را از عنوان برداریم و گفتند که ما ایرانیها مسئله ایدز نداریم. این نشان می‌دهد که در این مسئله بحث فرهنگی و سیاسی باهم عجین شده‌است .
ندیری: یکی از کاربران پرسیده‌است که در مورد آموزش مسائل جنسی٬ بخصوص درباره کودکان از چه سنی باید شروع کرد؟
کامیار: ایران جمعیت جوانی دارد. ۷۰ درصد جمعیت ما زیر ۳۵ سال سن دارند. جوانان بیشترین ریسک ابتلاء به اچ آی وی از طریق اعتیاد تزریقی٬ یا روابط جنسی را دارند. بنابراین بهتر است که فرد قبل از اینکه از طریق رابطه جنسی و یا اعتیاد در تماس با ویروس اچ آی وی قرار بگیرد؛ آموزش داده شود. آموزش دقیقاً مثل واکسنی که قبل از عفونت به نوزاد می زنیم عمل می‌کند. بنظر من در دوران راهنمایی بهترین زمان برای آموزش مسائل جنسی است زیرا از یکسو فرد به سنی رسیده که با این مسائل آشنایی دارد و از سوی دیگرهنوز در معرض رابطه جنسی قرار ندارد. البته نحوه آموزش باید درست باشد اینکه آموزش بصورت غیر مستقیم از طرف تلوزیون گفته شود کافی نیست؛ باید در مدارس٬ برنامه های مداوم آموزشی از طریق کتاب و کارگاههای آموزشی برگزار شود و دانش آموز را در سناریوی رابطه جنسی قرار داد که اگر به او پیشنهاد رابطه جنسی شود چگونه باید عمل کند و به این ترتیب این موضوع ملکه ذهن دانش آموزان شود. البته قبل از دوران احمدی‌نژاد برنامه‌های خوبی در این مورد وجود داشت که متأسفانه حذف شد.
ندیری: با توجه به اینکه شما خبرهای مربوط به بیماری ایدز در ایران را دنبال می‌کنید آیا به تغییر این سیاستها در دوران ریاست جمهوری روحانی امیدوارید؟
آرش: ایران کشور سیستماتیکی نیست و به این دلیل افراد در آن نقش مهمی ایفا می‌کنند. در دولت جدید بنظر من مسئولین وزارت بهداشت و سایر پستهای کلان کشور افراد بسیار مطلع٬ کاربلد و علمی هستند و شما می بینید با تعویض مسئولین٬ شبکه های تلوزیونی بسیار بیشتر از قبل به ایدز می پردازند و آمار بیماری٬ شفافتر گزارش می شود و سیاست سکوت در مورد ایدز در همین مدت کوتاه شکسته شده و یک هفته برنامه‌های مرتبط با ایدز و روشهای کنترل آن از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود و در برنامه های مختلف فرهنگی اجتماعی راجع به آن بحث می‌شود. اما این تغییر رویکرد به تنهایی کافی نیست؛ برای کنترل بیماری ایدز در کشورهای اروپایی و آمریکا تلاشهای همه جانبه‌ای صورت گرفت. در ایران نیز سیاستگذاری کلان و تغییر نگرش مسئولین وزارت بهداشت مهم است اما ما نیاز داریم که بدنه علمی کشور و نهادهای بین المللی دراین مورد مشارکت داشته باشند. در دولت احمدی نژاد این برنامه‌ها به سطح بسیارپائینی رسید وارتباط با کشورهای دیگر و تبادل نظرهای علمی و جستجوی برنامه‌های جدید کاهش چشمگیری یافت. اما حالا ما باید همگی دست به دست هم دهیم و به این تیم جدید کمک کنیم. ما که در خارج از کشور به منابع و اطلاعات دسترسی بیشتری داریم می‌توانیم در این مورد کمک کنیم. در درون کشور هم افراد کلیدی جامعه باید درباره بیماری بحث کنند. تلاش برای کنترل این بیماری ابعاد گسترده‌ای دارد و با اقتصاد٬ فرهنگ و دانش مرتبط است. از یکسو نیاز به سیاستهای کلان داریم و از سوی دیگر در سطح خرد همه افراد جامعه باید در محفلهای خودشان به این موضوع بپردازند. باید در مساجد٬ مدارس و دانشگاها در این مورد صحبت شود.
ندیری: شبکه های مردم نهاد یا N.G.O ها در سطح جهانی نقش زیادی در مقابله با این بیماری دارند در ایران سالها فعالیت این نهادها متوقف شدهبود آیا با تغییرات جدید میتوان به بازگشت مجدد این نهادها امیدواربود؟
کامیار: معتادین تزریقی و افرادی که رابطه جنسی محافظت نشده دارند بیش از همه در معرض ابتلاء به این بیماری قرار دارند. دسترسی این افراد به خدمات بهداشتی و درمانی خیلی کم است. تابوی این بیماری هم در این زمینه شرایط را بسیار بدتر کرده‌است. تشکلهای غیر دولتی نقش بسیار مهمی در این زمینه بازی می کنند. این تشکلها با برنامه های جامعه محور می توانند افراد در معرض خطر را شناسایی کنند و آنها را آموزش دهند و با جلب اعتماد٬ آنها را متقاعد به انجام آزمایش داوطلبانه کنند. در اکثر کشورهای دنیا تشکلهای غیر دولتی نقش اساسی در زمینه آموزش و تحقیقات انجام می دهند و دولت تنها نقش راهبردی در تعیین سیاستهای کلان و برنامه های استراتژیک وتامین بودجه دارد اما در ایران متاسفانه بیشتر فعالیتها توسط نهادهای دولتی انجام می شود و حضور مستقیم دولت در این زمینه باعث می شود که بخش عظیمی از جامعه در معرض خطر شناسایی نشوند. آمار ایدز نشان می‌دهد که حدود ۲۷۰۰۰ مورد مبتلا تاکنون شناسایی شده‌است؛ در حالیکه براساس آمارسازمان جهانی بهداشت بیش از صدهزار فرد آلوده به این بیماری در ایران وجود دارد. پس ۷۳ درصد مبتلایان به اچ آی وی از بیماری خود آگاه نیستند و به این دلیل ناخواسته این عفونت را به همسر یا فرزندانشان منتقل می کنند. بنابراین نهادهای غیر دولتی با برنامه ریزی مدون و با حمایتهای دولتی و بین المللی می توانند در این زمینه نقش بسزایی داشته باشند.
ندیری: یکی از کاربران پرسیده است که چگونه می توان جلوی ابتلا به ایدز را گرفت ؟
آرش : ما نمی توانیم به افراد بگوییم رابطه جنسی نداشته‌باشید؛ زیرا این یک غریزه بشری است و بشر باید حتماً رابطه جنسی داشته باشد. ولی برای رابطه جنسی باید از کاندوم استفاده کرد در اینصورت جلوی ابتلاء به بیماری ایدز گرفته می‌شود. همچنین کسانی که اعتیاد تزریقی دارند؛ باید از سرنگ یکبار مصرف استفاده کنند و به هیچ عنوان سرنگشان را با افراد دیگر شریک نشوند. همچنین هر گونه وسایل برنده‌ای که از سطح پوست رد می شود باید یکبار مصرف باشد و یا اینکه حتماً استریل شده باشد. مادران مبتلا به ایدز نیز باید در حین حاملگی و در زمان زایمان و بعد از زایمان داروهایی بگیرند که از انتقال ویروس به فرزند جلوگیری کند. اهداء خون در سراسر دنیا اقدام بسیار پسندیده و قابل احترامی است اما کسانی که خون اهدا می کنند٬ اگر طی ۶ ماه گذشته رابطه جنسی حفاظت نشده داشته‌اند یا از سرنگ مشترک استفاده کرده‌اند؛ حتماً باید آن را به مرکز اهداء خون اطلاع دهند. البته خوشبختانه برنامه های کنترل سلامت خون بسیار پیشرفته است. در ایران نیز سیستم بسیار پیشرفتهای برای کنترل خون از لحاظ بیماری های مثل هپاتیت یا ایدز ایجاد شده‌است و اگر شما به گزارش وزارت بهداشت طی چند سال گذشته نگاه کنید؛ هیچ مورد جدیدی که نشان دهنده انتقال بیماری از طریق خون باشد دیده نشده است. ولی با توجه به ماهیت بیماری و ماهیت ویروس که یک دوره پنجره‌ای دارد که در آن دوره فرد می تواند مبتلا باشد اما آزمایش او مثبت نباشد؛ بهتراست که این موارد را اعلام کنند تا این خونها بیشتر پالایش شوند .
ندیری: سازمان انتقال خون در گزارش خود به مناسبت روز جهانی ایدز گفته است که موارد انتقال از طریق خون بسیار کم شده‌است و به کمتر از سه واحد در یکصد هزار واحد رسیده است؛ اما این سوال پیش می آمد که به چه دلیل هنوز این احتمال به صفر نرسیده‌است؟
آرش: این موضوع فقط مختص ایران نیست. در سراسر دنیا به ازای هر یکصد هزار واحد خون میزانی آلودگی وجود دارد؛ هیچ کشور یا مرکزی نمی‌تواند بگوید هیچ مورد مبتلا به اچ آی وی ندارد.
ندیری: آرزو پرسیده‌است که چگونه بدون اینکه در جایی ثبت شود آزمایش ایدز دهد و در صورت ابتلاء چه مراکزی برای حمایت از بیمار وجود دارد؟
کامیار: محرمانه بودن هویت فرد در این مورد بسیار مهم است و تمام افرادی که به کلنیکهای مثلثی مراجعه می‌کنند هویتشان محرمانه و محفوظ است. علاوه بر آن افرادی که نمی خواهند اسمشان گفته شود می توانند بدون ذکر اسم یا حتی با اولین حرف اسم و فامیل یا با یک شماره خود را معرفی کنند؛ یا از اسم دیگری استفاده کنند. کلینیکهای مثلثی یا حتی سازمان انتقال خون یک واحد مشاوره دارند. در این واحد مشاوره افرادی که فکر می‌کنند در معرض ابتلا به اچ آی وی قرار گرفته‌اند و یا در دوران پنجره هستند می‌توانند ابتدا پنج سی سی خون اهدا کنند و اگر آزمایش منفی بود سه ماه بعد مجدداً برای اهداء خون مراجعه کنند با توجه به اینکه دوره پنجره ممکن هست از ۶ تا ۱۲ هفته طول بکشد؛ اگر در آزمایش اول جواب منفی کاذب بود در اینصورت در آزمایش بعدی مشخص می‌شود.
ندیری: لطفاً در مورد دوران پنجره بیشتر توضیح دهید ؟
کامیار: ویروس از وقتی که وارد بدن می شود تا وقتی که بدن آن را شناسایی کند مدتی طول می کشد. در این مدت ویروس وارد سلولهای دفاعی بدن می‌شود و آنها را تخریب می‌کند و پس از آن تعداد ویروسها به میزان چشمگیری افزایش پیدا می‌کند و تعداد سلولهای دفاعی بدن نیز به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند. به این زمان که بدن برای شناسایی ویروس نیاز دارد دوره پنجره می‌گویند. در مورد هپاتیت B هم این موضوع صادق است؛ اما دوره‌اش فرق می‌کند. در این دوره از طریق آزمایش امکان تشخیص ویروس وجود ندارد. البته آزمایشهای خیلی تخصصی پر هزینه دراین مورد وجود دارد اما میزان دقت آنها هم تحت سؤال است. اما اگر فردی متوجه شد که شریک جنسی‌اش مبتلا به این بیماری است و با او رابطه حفاظت نشده داشته‌است یا از سرنگ مشترک با فرد مبتلا به بیماری استفاده کرده یا به هر دلیل دیگری در معرض ویروس قرار گرفته‌است؛ تا ۷۲ ساعت فرصت دارد به کلینیکهای مثلثی مراجعه کند. به این ۷۲ ساعت دوره طلایی می گویند و فرد می‌تواند از داروهایی استفاده کند که شانس ابتلاء به بیماری را به میزان زیادی کاهش دهد.
ندیری: قربانی نوشته من به این ویروس مبتلا هستم اما از ترس اینکه دیگران با من معاشرت نکنند؛ موضوع را به دوستانم نگفته‌ام. از طرفی یکی از دوستانم از تیغ ریش تراشی من استفاده کرده‌است. آیا ممکن است از این طریق ویروس اچ آی وی منتقل شود ؟
کامیار: شانس انتقال ویروس از طریق تیغ ریش تراشی خیلی پایین است. برای مقایسه اگر سرنگی آلوده به ویروس ایدز وارد دست فرد شود؛ احتمال ابتلاء سه دهم درصد است. یعنی از حدودا ۱۵۴۲ نفر تنها دو نفراز این طریق آلوده می‌شوند. بنابراین شانس انتقال اچ آی وی از طریق تیغ ریش تراش یا لنز یا چیزهای دیگر بسیار بسیار نادر است. حتی اگر دست من سالم باشد و خون بیمار مبتلا به ایدز روی دست من بریزد. هیچوقت از طریق پوست سالم بیماری منتقل نمی‌شود یا حتی اگر یک لیوان خون بیمار مبتلا به ایدز را بخورم؛ هیچوقت از طریق سیستم گوارشی مبتلا نمی‌شوم. از طریق بزاق نیز ویروس منتقل نمی‌شود. علت اینکه می گوییم از تیغ دیگران استفاده نکنیم٬ انتقال بیماریهای دیگری مانند هپاتیت بی یا بیماریهای پوستی از این طریق است. اما اطلاع ناصحیح باعث می شود این بیماران در جامعه منزوی شوند. وقتی ما با این افراد صحبت می کردیم یا با آنها دست می دادیم گریه می کردند و می گفتند سه سال است هیچکس با آنها دست نداده یا آنها را در آغوش نکشیده‌است. بنابراین باید برنامه های آموزشی در این زمینه اطلاع رسانی کنند و نزدیکان بیمار بدانند که با دست دادن٬ روبوسی٬ ظرف غذا یا شنا کردن ویروس منتقل نمی‌شود. همچنین سیستم دندانپزشکی کاملاً استریل می شود و نباید فعالیتهای طبیعی زندگی این بیماران از آنها سلب شود.
ندیری: آیا از طریق رابطه جنسی دهانی ویروس اچ آی وی منتقل می شود؟
آرش : خیر اگر لثه٬ دهان٬ زبان یا لبها دچار زخم نباشند؛ این بیماری انتقال پیدا نمی‌کند. اما یک زخم یا سوختگی یا گزیدگی در دهان یا حفره دهانی می تواند راهی برای انتقال ویروس باشد
ندیری: آیا رابطه جنسی دهانی با فرد حامل ویروس ایدز٬ رابطه جنسی پرخطر محسوب می شود؟
آرش: ضریب انتقال بیماری از این طریق بسیار کمتر است ولی بطور مطلق نمی‌توان گفت که این راه انتقال بیماری نیست. اما درصدش بسیار پایین است. برای داشتن رابطه جنسی دهانی کاندومهای مخصوص وجود دارد. در هر نوع رابطه جنسی چه بین افراد همجنس و چه بین افراد با جنسیتهای مختلف بهتر است که از کاندوم استفاده شود.
ندیری: فردی به نام موجی نوشته‌است که در شهریور ماه رابطه جنسی محافظت نشده داشته‌است و بعد از آن تب و لرز٬ سرفه و اسهال نداشته اما درد لنف٬ آفت دهان و کاهش وزن داشته‌است. آیا احتمال ابتلاء به ویروس اچ آی وی در مورد او وجود دارد ؟
کامیار: احتمال انتقال ویروس از طریق یکبار رابطه جنسی محافظت نشده کمتر از یک درصد٬ یعنی بین سه تا نه دهم درصد است. بنابراین بعید است که با یکبار رابطه جنسی٬ فرد به ویروس مبتلا شود. حتی اگر فردی مبتلا به ایدز شود ممکن است تا سالها هیچ علامتی نداشته باشد. کاهش وزن در مراحل نهایی بیماری ایدز رخ می‌دهد. ما مسأله‌ای بنام ایدز فوبیا یا ترس از ایدز داریم که گاهی مشکلات روحی و روانی زیادی ایجاد می کند. بعضی افراد هم در مورد هر بیماری که اطلاع پیدا می‌کنند تصور می‌کنند به آن مبتلا هستند. بهترین روش برخورد در این موارد آزمایش است.
ندیری: ماهان پرسیده‌است که پس از اینکه آزمایش فرد مثبت اعلام می‌شود و فرد متوجه بیماری می‌شود؛ مراحل درمانی او چیست؟
آرش: فرد باید هر چه زودتر به مراکز مرتبط با بیماری ایدز مراجعه کند و بهتر است که بیماری زودتر تشخیص داده شود. زیرا جامعه علمی جهانی در زمینه کنترل و درمان بیماری ایدز پیشرفتهای شگرفی داشته‌است. اکنون داروهایی در دسترس این بیماران است که اگر بموقع مصرف شود و بیمار در رژیم غذائیش هوشیارانه عمل کند؛ می تواند طول زندگی مفید و با کیفیتی مثل سایر افراد جامعه داشته باشد بنابراین اگر فردی مبتلا شد٬ نباید فکر کنیم که دنیا به آخر رسیده‌است. به همین دلیل جامعه جهانی می گوید که باید انگ اجتماعی ایدز برداشته شود و تبعیض علیه بیماران مبتلا به آن برداشته شود. پس اگر فردی رابطه جنسی غیر حفاظت شده با شرکای جنسی متعدد داشته باشد٬ یا اینکه تزریق مشترک داشته باشد باید به سرعت آزمایش انجام دهد و اگر بیمار بود٬ براش یک آزمایش مکملی داده می‌شود که ببینند سطح ویروس و سطح دفاع بدن چقدر است و براساس آن در زمان مناسب به او دارو می دهند و این فرد تحت مراقبت در می آید و مثل سایر افرادی که بیماریهای مزمن مانند فشار خون یا دیابت دارند این بیماری هم قابل کنترل است و فرد زندگی عادی خواهد داشت.
ندیری: دانشجو پرسیده‌است که آیا داروهای ایدز که در ایران تجویز می شود بروز هستند؟ و آیا تحریمها روی دسترسی به این داروها در داخل ایران تاثیر گذاشته است؟ آیا بیمه‌های درمانی ایران هزینه این داروها را می‌پردازند؟
کامیار: داروهایی که در ایران مصرف می شود بر اساس دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت و دارای کیفیت استانداردی است. مواد اولیه خیلی از این داروها از خارج کشور وارد می شود و در ایران بصورت محصول نهایی ارائه می‌شود البته تحریمها در این مورد قطعاً تاثیر گذاشته‌است. هر سال داروهای جدیدی برای کنترل اچ آی وی به بازار می‌آید. چون ویروس بتدریج نسبت به دارو مقاوم می شود باید آنها را عوض کرد. اما در ایران تحریمها دسترسی به این داروهای جدید را کمتر کرده‌است. از سوی دیگر کمبود ارزهای خارجی و افزایش بهای آنها در مقابل ریال باعث شده استفاده از آنها در ایران بصرفه نباشد. اما خوشبختانه منابع مالی درمان این بیماری از طرف برخی نهادهای بین‌المللی و وزارت بهداشت ایران تأمین می‌شود و تمام خدمات در مورد ایدز از خدمات مشاوره گرفته تا آزمایش و نهایتاً درمان بیماری مجانی است و نیازی به استفاده از بیمه‌های درمانی وجود ندارد.
ندیری: پس هیچ مانعی و عذر و بهانه‌ای برای تشخیص یا درمان این بیماری وجود ندارد و تنها آموزش و اطلاع رسانی در این مورد حائز اهمیت است.
کامیار: بله همینطوراست. تشخیص سریع بیماری بسیار مهم است زیرا فرد بلافاصله می تواند از ابتلاء سایرین به این بیماری پیشگیری کند. همسر افراد بیمار و جنین مادران باردار بسیار در معرض خطر ابتلاء به بیماری هستند و آنها را میتوان در مقابل بیماری محافظت کرد. همچنین درمان بیماری در مراحل اولیه بسیار مؤثرتر است. توصیه جدید سازمان جهانی بهداشت شروع سریعتر درمان این بیماران است. پیشتر هروقت CD4 بیمار زیر ۳۵۰ می‌رسید؛ دارو می‌گرفت. اما اکنون در برخی کشورها بیمار با CD4 زیر ۵۰۰ دارو می‌گیرد علاوه بر این زمانی که فرد تحت درمان است؛ میزان ویروس در خونش بسیار پایین می‌آید و شانس انتقال آن هم بسیار کم می‌شود. اکنون بعضی از پزشکان موافق درمان پیشگیری محور هستند.
ندیری: احمد که یک مرد ۵۰ ساله است نوشته که عوارض جانبی داروهای ایدز خیلی زیاد است و او دچار سرگیجه٬ بی اشتهایی٬ افسردگی و تپش قلب بالا است و این عوارض برایش غیر قابل تحمل است و می گوید ترجیح می دهد این داروها را دیگر مصرف نکند و بمیرد اما دکترش اصرار به مصرف داروها دارد. آیا عوارض داروهای خارجی کمتر است؟
آرش: آثار تحریمها در اینگونه موارد آشکار می‌شود. داروهای مرتبط با اچ آی وی سالهاست که کشف شده‌اند اما به مرور زمان و با پیشرفت علم عوارضش کمتر می‌شود و ترکیبهایی جدیدی کشف می شود که ازمقاومت به دارو جلوگیری می‌کند و عوارض آن را کاهش می‌دهد. شرکتهای داروسازی ایران از نوع قدیمی این دارو الگوبرداری می‌کنند و باید به داروهای جدیدتر با عوارض جانبی کمتر دسترسی داشته باشند. اگر این دوست عزیز داروهای جدیدتر در دسترس داشته باشد عوارضش کمتر خواهد بود. البته بدنه جامعه پزشکی ایران بسیار فعال٬ باتجربه و از لحاظ علمی معتبر است. بیماران باید به پزشکان اقتدا کنند. همکار عزیز من در این مورد درست گفته‌است و من هم تایید می کنم که این عزیز حتماً داروهایش را ادامه دهد. منتها به پزشک خودش مراجعه کند و حتماً ایشان تمهیداتی را برای کاهش عوارض داروها در نظر خواهند گرفت. اما متأسفانه این مسائل به دلیل تحریمها گریبانگیر همه بیماران ما شده‌است.
ندیری: سمانه پرسیده‌است که در مورد افراد همجنسگرا چقدر احتمال انتقال بیماری ایدز وجود دارد؟
کامیار: انتقال ویروس ایدز به رفتار جنسی و نه هویت جنسی افراد بر می گردد. فرد در رابطه جنسی باید حتماً از کاندوم استفاده کند. جدای از اینکه همجنسگرا یا غیر همجنسگرا باشد. همچنین اگر فرد فقط یک شریک جنسی دارد می توانند هردو آزمایش اچ آی وی بدهند و سه ماه بعد آزمایش را تکرار کنند و مطمئن شوند که عفونت اچ آی وی ندارند. البته حتی در اینصورت هم بهتر است در رابطه جنسی از کاندوم استفاده کرد. زیرا کاندوم از بسیاری عفونتهای منتقله از طریق رابطه جنسی مانند هپاتیت٬ سفلیس و سوزاک هم جلوگیری می کند و باید توجه داشت که این بیماریهای شانس انتقال اچ ای وی را دو تا بیست برابر افزایش می‌دهند.
ندیری: شما که سالها در ایران در زمینه مقابله با بیماری ایدز فعالیت کردید با چه موانعی روبرو بودید و به نظر شما اکنون مهمترین موانع پیشگیری و درمان این بیماری در ایران چیست؟
آرش: مهمترین مانع در ایران و جهان فرهنگی است. یعنی تا وقتی که آموزش پیشگیری بیماری ایدز از خانواده‌ها شروع نشود و انگ اجتماعی بیماری در خانواده ها شکسته نشود؛ حتی اگر بهترین مراکز درمانی دنیا را در ایران داشته باشیم؛ بازهم بیماری کنترل نخواهد شد. خانواده‌ها باید افراد مبتلا به ایدز را بپذیرند. علاوه بر آن خانواده‌ها باید با دختران و پسرانشان راحت راجع به مسائل جنسی حرف بزنند. خود جامعه باید این بحث را باز کند. موضوع دوم تامین منابع انسانی و مالی برنامه های آموزشی و درمانی است. درست است که باید این تابو در خانواده‌ها بشکند و خانواده‌ها راجع به مسائل جنسی و بیماری ایدز صحبت کنند اما این موضوع تکلیف دولت را کم نمی کند. دولت یاید در مدارس برنامه‌های متنوع آموزشی در این زمینه داشته باشد و هماهنگ با آن برنامه‌های جامع تشخیصی نیز داشته باشد. این اقدامات نیاز به منابع مالی و انسانی دارد. مجلس٬ دولت و افراد خیر باید در این مورد کمک کنند. همچنین دسترسی به دارو و آزمایشهای تشخیصی باید در تهران و همه شهرها وجود داشته باشد. همچنین باید توجه داشت که بیماری ایدز یک بیماری جهان محور است ما هم از طریق مرزهای مشترک و ارتباط شهروندان ایرانی و خارجی در معرض این بیماری جهانی هستیم؛ پس باید برای پیشگیری٬ درمان و کنترل آن نیز همکاری جهانی داشته باشیم .
کامیار: هنرمندان در شکستن تابوی این بیماری بسیار مؤثرند. ۲۵ تا ۳۰ سال پیش در همه جهان تابوی ایدز وجود داشت؛ اما هنرمندان٬ بازیگران و افراد کلیدی در شکستن این تابو نقش بسیار مهمی داشتند. بعنوان مثال در انگلستان پرنسس دایانا برای اولین بار یک فرد مبتلا به اچ آی وی را بغل کرد. در آمریکا نیز هنرمندان نقش زیادی در این زمینه داشتند. در ایران نیز هنرمندان٬ فوتبالیستها و سایر ورزشکاران باید درگیر این مسئله شوند؛ زیرا این افراد مخاطب عام دارند. در کنار آنها روحانیون نیز مخاطب خاص خود را دارند. در کتابها ی شرعی به تفصیل به رابطه جنسی پرداخته شده‌است. پس چه بهتر که روحانیون به بحث ایدز هم وارد شوند و در این مورد با مخاطبان خود صحبت کنند. ما به یک برنامه مدون و طولانی مدت در این زمینه نیاز داریم.