در نخستین گفتار فهرستی موجز از مهم ترین مفاهیمی که در این مجموعه گفتار مطرح خواهد شد و طرحی فشرده از کاربردهای عملی این مفاهیم در زندگی روزمره ، رسانه ها ، فرهنگ و عرصه های زندگی اجتماعی و سیاسی ارائه شده و در گفتار دوم را با توضیح رتوریک، که نخستین گام در تدوین منطق و شیوه های بحث و گفت و گو بود، دنبال خواهیم کرد.
در مناظره بین دو رقیب در عالم سیاست یا دو مخالف در عرصه تفکر هر یک می کوشند تا با ارائه استدلال های قوی و موثر برای نظریات خود ما را به درستی عقاید خود قانع کنند .
اغلب ما در باره درستی یا نادرستی استدلال ها و نظرهای دیگران داوری می کنیم بی آن که شیوه ها و معیارهای خود را در زمینه سنجش نظر و استدلال های خود و دیگران تعریف کرده باشیم.
در گفتارهای آینده پس از طرح مبانی معیارها و شیوه های بحث و گفت و گو نمونه هائی از مناظره ها ، مصاحبه ها و سخنرانی های معروف را با هم انتخاب و بر اساس مفاهیم مطرح شده تحلیل خواهیم کرد.
در همه بحث ها، از بحثی دوستانه در باره یک فیلم یا یک کتاب یا یک میهمانی تا گفت و گوی خانوادگی در باره موضوعی روزمره، از سخنرانی ها، مناظره ها و بحث های سیاسی ، اجتماعی و فلسفی تا گفت و گو با همکاران اداری یا با دوستان، می کوشیم تا به یاری استدلال و دیگر شیوه های بحث و گفت و گو، نظریات، باورها و اعتقادات خود را به دیگران منتقل کرده و با قانع کردن مخاطبان خود بر انتخاب ها و گزینش ها و در نتیجه بر عمل آنان تاثیر نهاده و آنان را با خود همنظر، همدل و همراه کنیم .
اغلب ما دوست داریم که نظرها و دیدگاه های خود را با استدلال های قوی و موثر اثبات و دیگران را به درستی نظر خود قانع کنیم.
دوست داریم که استدلال های آشکار و نهفته دیگران را تحلیل و نقد کرده و نادرستی و بی اعتباری نظر مخالفان خود را به آن ها و به دیگران اثبات کنیم.
دوست داریم که نظرها و استدلال های خود و دیگران رابا معیارهای منطقی بسنجیم
اما همه ما از آموزش لازم در این زمینه ها برخوردار نیستیم و از شیوه های تدوین نظرها ، روش های ارائه استدلال های قوی و موثر و شیوه های تحلیل نظر و استدلال دیگران آگاهی کافی نداریم
شیوه های تنظیم، بیان و ارائه بهتر نظریات و عقاید ،
روش های ساخت، تدوین و بیان استدلال های قوی و موثری
و راه های نقد و تحلیل استدلال های دیگران
از مهم ترین مباحثی است که در این مجموعه گفتارها طرح و تبیین می شوند
بسیاری از ما به هنگام رو در رو شدن با نظر مخالف می کوشیم تا آن نظر و استدلال حامی ان نظر را درک، تحلیل و نقد کرده، با ارائه استدلال های خود از اختلاف نظر با دیگران گذر کرده و با هم به تفاهم برسیم.
بحث و گفت و گو به قصد تفاهم ، تبادل نظر بر پایه استدلال های عقلانی، نقد و تحلیل نظریات متفاوت و انتخاب آگاهانه و آزادانه از میان اراء گوناگون، از مولفه های اصلی فرهنگ دموکراسی است و ما این مباحث را در مجموعه گفتار شیوه های بحث و گفت و گو مطرح خواهیم کرد.
در همه دموکراسی ها و در بسیاری از بحث ها حدی از پذیرش های غیرعقلانی و استدلال های بنا شده بر ترفندهای فریبکارانه نیز رایج است .
پذیرش و رد نظرها و عقاید گوناگون نیز همواره بر استدلال عقلانی و انتخاب آگاهانه و آزادانه استوار نیست .
چه بسیار عقاید و نظریاتی را که به تصور خود با استدلال عقلانی پذیرفته ایم اما این نظریات در واقع به شیوه های گوناگون به ما القا شده اند.
در گفتارهای آینده در باره راه های تشخیص استدلال های معتبر و درست از استدلال های نامعتبر، فریبکارانه و انواع سفسطه و مغلطه نیز بحث خواهیم کرد.
پذیرش یک نظر بر اساس سلطه و قدرت، تقلید و پیروی ، ترس و اطاعت، روان شناسی فردی و جمعی یا بر اساس استدلال هائی که بر ترفندهای منطقی و زبانی ساخته شده اند، پذیرش و همنظری آزادانه و آگاهانه نیست .
در گفتارهای آینده در باره تفاوت های اقناع و همنظری بر اساس استدلال عقلانی با همنظری برآمده از استدلال های فریبکارانه نیز سخن خواهیم گفت.
ما در همه زمینه ها، از عرصه سیاست تا مصرف ،از زندگی خصوصی تا قلمروهای ذهنی و عرصه های سیاسی و اجتماعی ، با بمبارانی از نظریات، باورها، داوری ها،ارزش ها، ادعاها و عقاید گوناگون رو به رو هستیم و هر روز صدها پیام مستقیم و غیر مستقیم، درست یا نادرست می کوشند تا ذهن ما را تسخیر کنند.
دوستان و آشنایان، سیاستمداران، رهبران مذهبی و اجتماعی ، بنگاهای اقتصادی و رسانه های بزرگ و کوچک می کوشند تا بر نظریات ما اثر نهاده، ما را به پذیرش نظر خود ترغیب کرده و انتخاب های ما را به سمت و سوی مطلوب خود هدایت کنند.
چگونه می توان نظریات ، ادعاها و استدلال های دیگران را نقد و تحلیل کرد و درستی و نادرستی شیوه های آن ها را دریافت؟
استدلال ها برای رد یا اثبات ادعاها، نظرها و عقیده ها ساخته می شوند.
سنجش استدلال حامی هر نظر یا حکم، از راه هائی است که ما را در تشخیص درستی یا نادرستی آن نظر یا حکم یاری می کند .اما استدلال ها را با چه معیارهائی می توان سنجید و نقد کرد؟ پاسخ بدین پرسش نیز در گفتارهای اینده مطرح خواهد شد.
استدلال از کاراترین ابزارها برای توضیح عقلانی نظریات و عقاید و از و موثرترین ابزارها برای قانع کردن دیگران است .
روش های ساختن، ارائه و بیان استدلال های عقلانی موثر و تقویت مهارت برهان آوری نیز از بحث هائی است که در این مجموعه گفتار مطرح می شوند.
بسیار شنیده ایم که دموکراسی در یک جامعه بدون نهادینه شدن فرهنگ دموکراسی تحقق نمی یابد. حل اختلافات نظری و عقیدتی بر بستر تبادل و برخورد اراء گوناگون از مولفه های فرهنگ دموکراسی است و فراگیری مهارت ها در این عرصه ما را برای زندگی در مناسبات دموکراتیک اماده تر می کند.
تعریف استدلال، اشکال و انواع استدلال و شناخت ساختار استدلال های مبتنی بر ترفندهای فریبکارانه و انواع رایج سفسطه و مغلطه در مباحث سیاسی، فلسفی و رسانه های فراگیر فارسی زبان نیز از موضوع هائی است که در گفتارهای آینده بدان خواهیم پرداخت.
استنتاج استدلال نما ، از شیوه های رایج مدارس مذهبی در ایران و دیگر کشورها و از مبانی اسکولاستیسیزم قرون وسطای اروپا غربی بود.
در این شیوه اعتبار یا بی اعتباری، درستی یا نادرستی نظرها را نه با استدلال عقلانی که با رجوع به متن هایی تعیین می کنند که فرابشری و حقیقت مطلق تلقی می شوند .
در این شیوه حقیقت را نه از خرد و برهان های عقلانی و نه از تجربه عملی که از متن مرجع استنتاج و استخراج کنند.
کاربرد این شیوه ها در ایران پس از انقلاب اسلامی از محدوده بحث های کلامی و مذهبی و مدارس دینی فرا رفته و به همه عرصه های مهم زندگی، به وِیژه عرصه های سیاسی و فرهنگی، رسوخ یافته است و به همین دلیل چند گفتار مستقل به شناخت تفاوت های استدلال عقلانی و استنتاج های استدلال نما اختصاص خواهد یافت.
در تنظیم مباحث این گفتارها مفاهیم و مبانی منطق صوری قدیم، رتوریک کلاسیک ، مدرن و پسامدرن، منطق ریاضی و تئوری مجموعه ها، منطق دیالکتیک، فنون سخنوری و خطابه، برخی مباحث زبان شناسی و روان شناسی و برخی مباحث شناخت شناسی با هم تلفیق شده اند و کوشش بر آن بوده است تا این گفتارها، با حفظ شاخصه های آکادمیک و تخصصی، چنان تنظیم شوند که نیازهای مخاطب عام و همگانی را نیز برآورده کنند.
در گفتارهای آینده برای هر مبحث و موضوع نمونه های زنده و معاصر از عرصه های گوناگون جامعه ایرانی، از سخنرانی ها و مناظره های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و مذهبی تا مباحث روزمره و رسانه ها را به عنوان نمونه انتخاب و با تحلیل ساختاری این نمونه ها آن ها را از منظر منطق و مفاهیم و مباحث مطرح شده در شیوه های بحث و گفت و گو نقد و بررسی خواهیم کرد.
علاقمندان به مباحث مطرح شده نیز می توانند با تحلیل و نقد نمونه هائی که ما معرفی می کنیم یا خود انتخاب می کنند، مهارت های خود را در زمینه استدلال و شیوه های بحث و گف و گو تقویت کنند.
اگر نمونه های تحلیل شده خود را برای ما بفرستید ، این نمونه ها را مطرح و با هم بررسی خواهیم کرد.
پس از هر دو یا سه گفتار یک گفتار به پاسخ به پرسش ها، نقدها و نظریات و بررسی نمونه های علاقمندان اختصاص می یابد.
استدلال از مهم ترین مولفه های بحث و گفت و گو است . کسی که استدلال می کند از پیش پذیرفته است که ادعاها، نظریات، عقاید را باید با توضیح عقلانی مدلل و اثبات کرد و نه با رجوع به متن های مرجع یا زور و تقلید .
بحث و مناظره بر مبنای استدلال در موقعیت اختلاف نظر و در موقعیتی رخ می دهد که هر دو سوی بحث آمادگی تغییر نظر خود را بر اساس شواهد و استدلال های عقلانی به عنوان پیش فرض پذیرفته باشند.
هدف استدلال تاثیر گذاری بر نظریات دیگران است . تاثیر از شاخصه های مهم استدلال است. هدف استدلال نه حذف و سرکوب نظر مخالف که نزدیک شدن به همنظری، همراهی و همدلی است و این همه بدون زبان متشرک و درک مشترک تحقق نخواهد یافت. در گفتارهای اینده در باره پیش شرط ها و زمینه های استدلال موثر و در باره رابطه استدلال با اخلاق ، آزادی فردی و سلطه ذهنی نبر بحث خواهیم کرد.
بررسی ساختار استدلال ، معیارهای ارزیابی استدلال و توضیح زبان و رتوریک مدرن و پسا مدرن در سیاست، مذهب، مباحث اجتماعی ، رسانه های مکتوب و غیر مکتوب نیز از مباحث گفتارهای اینده است.
بحث های این مجموعه با گفتار دوم در باره رتوریک ادامه خواهد یافت.
با ارسال نظرات،پیشنهادها، انتقادها و پرسش های خود ما را در ارتقا این مباحث یاری کنید